Giám mục Filipe Neri Ferrão, hồng y đầu tiên trong lịch sử giáo phận Goa, Ấn Độ

Tổng giám mục Filipe Neri Ferrão, giáo phận Goa và Daman | © Wikimedia commons – Fredericknoronha – CC BY-SA 4.0

cath.ch, I. Media, 2022-08-21

Giám mục Filipe Neri António Sebastião do Rosário Ferrão là tổng giám mục đầu tiên trong lịch sử tổng giáo phận Goa và Daman được phong hồng y. Một bổ nhiệm đáng chú ý vì tổng giáo phận Goa, được thành lập vào năm 1557, là trung tâm mà từ đó đức tin kitô giáo lan tỏa ra Ấn Độ và trải rộng trên lục địa Châu Á hơn.

Chính tại Goa, bên bờ biển Ả Rập, nhà truyền giáo Dòng Tên Phanxicô Xaviê (1506-1552) đã cập bến và chính nơi đây ngày nay hài cốt của nhà truyền giáo vĩ đại của Ấn Độ và Nhật Bản yên nghỉ trong vương cung thánh đường Bom Jesus. Hôm nay, 465 năm sau khi thành lập giáo phận thuộc thuộc địa của Bồ Đào Nha, Goa sẽ mừng “Hồng y Giáo hội” đầu tiên của mình.

“Đây là một tin vui lớn (…) vì tổng giáo phận của chúng tôi là một trong những giáo phận lâu đời nhất ở phương Đông”, linh mục Aleixo Menezes, giám đốc Chủng viện Rachol của tổng giáo phận, vui mừng trả lời phỏng vấn trên trang Herald Goa.

Theo nghệ sĩ công giáo Ấn Độ Agnelo Fernandes, người cũng được trang tin Herald Goa phỏng vấn, hồng y tương lai là người “mà tín hữu rất dễ đến gần”. Được cho là kín đáo, giám mục đã không tuyên bố công khai về việc bổ nhiệm của ngài.

Đi qua con đường Rôma và Leuven

Giám mục Filipe Neri António Sebastião do Rosário Ferrão, 69 tuổi, sinh ngày 20 tháng 1 năm 1953 tại Aldona, tổng giáo phận Goa. Sau khi học thần học, ngài được thụ phong linh mục ngày 28 tháng 10 năm 1979 lúc 26 tuổi. Sau đó, ngài về Đại học Urbaniana Rôma để học thần học, dạy giáo lý và chăm sóc mục vụ tại Trung tâm Quốc tế Lumen Vitae của Đại học Công giáo Louvain, ở Bỉ.

Ngày 20 tháng 12 năm 1993, Đức Gioan-Phaolô II bổ nhiệm ngài làm Giám mục Phụ tá giáo phận Goa và Daman. Ngài được phong giám mục ngày 10 tháng 4 năm 1994 tại giáo phận nơi sinh của mình, phương châm giám mục của ngài “Để tất cả nên một” (Ga 17, 21). Ở Hội đồng Giám mục Ấn Độ theo nghi thức la-tinh, ngài làm chủ tịch Ủy ban Giáo dân; và dấn thân trong các lãnh vực về công lý và phát triển. Ngài cũng là thành viên của nhóm phụ trách chuyến viếng thăm tông đồ do Tòa Thánh yêu cầu tới các chủng viện và học viện đào tạo ở Ấn Độ năm 1998-1999.

Giáo chủ Đông Ấn

Ngày 25 tháng 11 năm 2006, Đức Bênêđíctô XVI bổ nhiệm giám mục Ferrão làm giáo phận Goa và Daman, ngài nhận tước hiệu danh dự truyền thống là “Thượng phụ Đông Ấn” và Giáo chủ Ấn độ.

Ngoài ngôn ngữ Konkani là ngôn ngữ của hơn 2 triệu người trên bờ biển phía tây của bán đảo Ấn Độ, giám mục Filipe Neri Ferrão còn nói tiếng tiếng Anh, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Ý, tiếng Pháp và tiếng Đức.

Tại một quốc gia có đa số người theo đạo hinđu (hơn 80%), giám mục Filipe Neri Ferrão là mục tử của một trong số ít các đảo nhỏ công giáo. Giáo phận Goa có một phần tư tín hữu. Trong những năm qua, giám mục đã nổi bật vì ngài đã tố cáo các chính trị gia tham nhũng, ngài đưa ra các yếu tố chính để bỏ phiếu – nhưng không nêu tên ứng cử viên – cho các công dân công giáo.

Biểu tượng của hòa giải giữa Goa và Rôma

Theo ông Jason Keith Fernandes, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Nhân loại học Lisbon (ISCTE), tân hồng y là “niềm tự hào của giáo phận Goa, vì thêm một lần nữa, đây là sự công nhận cho nỗ lực khó khăn mà người Goa đã chứng tỏ trong nhiều thế kỷ để công việc truyền giáo được mở rộng trong các vùng của tiểu lục địa”. Một trong những người tiền nhiệm của tân hồng y là hồng y José da Costa Nunes, nhưng ngài được phong hồng y từ năm 1962 khi ngài đã rời chức vụ tổng giám mục được mười năm.

Ông giải thích với báo Diario de Noticias, việc bổ nhiệm này chấm dứt “các trải nghiệm cay đắng trong cuộc xung đột giữa “Propaganda Fide và Padroado”. Khi đế chế thuộc địa Bồ Đào Nha được Rôma ban đặc quyền truyền giáo trên đất Ấn Độ, sự suy giảm quyền lực của họ trong thế kỷ 17 và 18 đã dẫn đến việc giảm số người truyền giáo.

Để đáp ứng nhu cầu, Tòa thánh bắt đầu gởi các nhà truyền giáo độc lập đến và bổ nhiệm các cha đại diện làm tông tòa. Sau đó, ở một số nơi nảy sinh xung đột về quyền tài phán, dẫn đến sự phân chia các Giáo hội giữa “Padroado” – bên Bồ Đào Nha – và Propaganda Fide – cựu cơ quan lo việc truyền giáo.

Giáo phận Goa chưa bao giờ có hồng y

Năm 1838, với tông huấn Multa Praeclare (Rất rõ ràng) ngắn gọn, giáo hoàng Grêgôriô XVI bỏ tất cả các giáo phận Bồ Đào Nha, ngoại trừ Goa. Nhiều thập kỷ sau, năm 1886, sắc chỉ Humanae Salutatis Auctor (Cứu rỗi con người) của Đức Lêô XIII đã có thể có được thỏa thuận về các pháp lý tương ứng và thiết lập hệ thống phân cấp của giáo hội Ấn Độ. Nổi tiếng là thành trì của người Bồ Đào Nha và là người thừa kế cuộc xung đột lịch sử này, Goa chưa bao giờ có được hồng y… cho đến hôm nay.

Với người Ấn Độ thứ nhì sẽ được phong hồng y ngày 27 tháng 8, giám mục Anthony Poola, tổng giám mục giáo phận Hyderabad, giám mục Filipe Neri Ferrão sẽ cùng với ba hồng y Ấn Độ dưới 80 tuổi – Baselios Cleemis Thottunkal, George Alencherry và Oswald Gracias -, sẽ là năm hồng y cử tri Ấn Độ trong Hồng y đoàn.

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch